Podział nowotworów odbytu.
Zgodnie z klasyfikacją WHO wyróżnia się guzy kanału odbytu i guzy brzegu odbytu.

Histologiczna klasyfikacja guzów kanału odbytu wyróżnia:

• Nowotwory nabłonkowe: łagodne-brodawczak płaskonabłonkowy i złośliwe:
  • rak płaskonabłonkowy (tzw.kloakogenny- rogowaciejący lub nierogowaciejący i bazoidalny)
  • rak gruczołowy(typy: odbytniczy, odbytowy, owsianokomówkowy, niezróżnicowany, w przetoce)
• Nowotwory nienasbłonkowe.
• Czerniak.
• Guzy nieskalsyfikowane
• Nowotwory wtórne.
• Zmiany nowotworowopodobne (kłykciny kośczyste, polip kloakogenny zapalny, ziarniniak tłuszczowy)
• Zmiany przedrakowe.

Do guzów brzegu odbytu zgodnie z klasyfikacją WHO zalicza się:

• Nowotwory nabłonkowe :
  • łagodne (brodawczak płaskonabłonkowy, gruczolak potowy, inne),
  • złośliwe : rak płaskonabłonkowy, rak brodawczakowaty (kłykcina olbrzymia),rak podstawnokomórkowy
  • Choroba Bowena
  • Choroba Pageta.
• Nowotwory nienabłonkowe.
• Nowotwory wtórne.
• Zmiany nowotworowopodobne ( kłykcina kończysta,bowenoid papulosis,polip włóknisty,rozrost rzekomorakowy i inne) i
• Zmiany przedrakowe- dysplazja.

Diagnostyka raka odbytu opiera się ba badaniu podmiotowym, przedmiotowym, badaniach wziernikowych (anoskopia,sigmoideoskopia), badaniu hist pat, endosonografii (EAUS),oraz TK lub MRI miednicy.Najczęstszym i zwykle pierwszym objawem jest krwawienie-występuje u ok. 50 % chorych.Inne objawy to powtarzające się bolesne parcia na stolec, ból samoistny oraz w czasie defekacji, świąd i wycieki z odbytu, nietrzymanie wiatrów i stolca, obecność guza w odbycie, wyczuwalne, powiększone węzły chłonne pachwinowe. Większość występujących objawów-głównie krwawienie jest typowe także dla innych, łagodnych schorzeń odbytu jak guzki krwawnicze, szczelina, przetoka, co wiedzie do opóźnienia rozpoznania (średni czas do rozpoznania wynosi 6 mc-y). Makroskopowo rak odbytu przypomina zastarzałą szczelinę odbytu, ma postać owrzodzenia no wałowatych brzegach, rzadko jest endofityczny, polipowaty. Raki spotyka się częściej w górnej połowie kanału odbytu(60%) i dotyczą one częściej kobiet, raki obwodowej części dotyczą głównie mężczyzn. Rozpoznanie stawia się na podstawie typowego obrazu makroskopowego (podczas oglądania,anoskopii),i mikroskopowego. Powiększone węzły chłonne weryfikuje się drogą badania hist-pat bioptatów (BAC) lub pobranego w całości węzła. Stopień zaawansowania lokoregionalnego ocenia się na podstawie obrazu przedmiotowego(badanie palcem),anoskopii, endoanalnej ultrasonografii(EAUS),oraz innych badań obrazowych takich jak CT lub MRI o ile to możliwe.